Khi nhắc đến sự sang trọng, tinh tế và niềm vui bất tận trong những dịp đặc biệt, không loại đồ uống nào có thể sánh với Champagne. Từ tiếng nổ “pop” khi bật nắp chai, đến những dòng bong bóng lấp lánh tung tăng trong ly thủy tinh, Champagne đã vượt ra khỏi phạm vi của một loại rượu vang đơn thuần để trở thành một biểu tượng văn hóa toàn cầu.
Trong thế giới rượu vang, Champagne thuộc nhóm sparkling wine – rượu vang nổ. Tuy nhiên, không phải tất cả sparkling wine đều được gọi là Champagne. Chỉ những chai rượu được sản xuất theo phương pháp truyền thống, từ ba giống nho chính (Chardonnay, Pinot Noir, Pinot Meunier), và xuất phát từ vùng Champagne ở miền Đông Bắc nước Pháp mới có quyền mang danh xưng này. Đây là quy định nghiêm ngặt về chỉ dẫn địa lý (AOC – Appellation d’Origine Contrôlée) được luật pháp Pháp và Liên minh châu Âu bảo hộ.
Champagne không chỉ là đồ uống, mà còn là một phần của phong cách sống. Người ta uống Champagne để chúc mừng chiến thắng trong thể thao, để nâng ly trong lễ cưới, để khai tiệc sang trọng, và thậm chí chỉ để tận hưởng khoảnh khắc nhỏ bé của niềm vui đời thường. Chính vì thế, Champagne còn được gọi là “rượu của niềm vui”.
Vùng Champagne nằm ở phía Đông Bắc nước Pháp, chỉ cách Paris khoảng 160 km. Đặc điểm địa lý của nơi đây là khí hậu lạnh, mùa hè ngắn và đất đá vôi dày đặc. Những điều kiện này tưởng chừng bất lợi cho cây nho, nhưng lại tạo nên hương vị đặc trưng độc đáo cho loại rượu vang sủi tăm nổi tiếng nhất thế giới.
Ban đầu, vùng Champagne nổi tiếng với rượu vang đỏ nhạt, được sử dụng nhiều tại triều đình Pháp và Anh. Tuy nhiên, chính khí hậu lạnh khiến quá trình lên men thường bị gián đoạn vào mùa đông, và khi thời tiết ấm lên, nấm men “thức dậy” tạo ra quá trình lên men lần hai. Hệ quả là rượu trong chai bắt đầu sủi bọt khí carbonic – hiện tượng mà ngày nay chúng ta quen gọi là rượu vang nổ.
Một nhân vật thường được nhắc đến khi nói về Champagne là tu sĩ Benedictine Dom Pierre Pérignon (1638–1715). Ông không phải là người phát minh ra Champagne như nhiều huyền thoại kể lại, nhưng lại có công lớn trong việc cải tiến kỹ thuật pha trộn nho và hoàn thiện phương pháp sản xuất. Dom Pérignon là người đã đặt nền móng cho nghệ thuật phối trộn nhiều giống nho và nhiều vườn nho khác nhau để tạo ra hương vị hài hòa, ổn định.
Thương hiệu Dom Pérignon của nhà Moët & Chandon sau này được đặt theo tên ông, trở thành một trong những loại Champagne đẳng cấp nhất thế giới.
Từ thế kỷ XVII, Champagne dần trở thành loại rượu gắn liền với giới quý tộc Pháp. Vua Louis XIV, “Vua Mặt Trời”, được cho là đã rất yêu thích loại rượu sủi bọt này. Cùng thời gian đó, Champagne bắt đầu lan sang Anh, nơi tầng lớp quý tộc coi đây là biểu tượng của sự thanh lịch và quyền lực.
Trong thế kỷ XVIII và XIX, các nhà sản xuất Champagne lớn dần ra đời, trong đó có Moët & Chandon, Veuve Clicquot, Taittinger, Bollinger… Những thương hiệu này đã đưa Champagne vượt ra ngoài phạm vi nước Pháp, đến với các triều đình Nga, Anh, Đức, biến loại rượu này thành “ngôn ngữ chung” của các bữa tiệc hoàng gia châu Âu.
Bước sang thế kỷ XX, Champagne không chỉ dành cho giới quý tộc mà còn trở thành đồ uống của mọi tầng lớp trung lưu thượng lưu trên thế giới. Những sự kiện lớn như Grand Prix Formula 1 đã biến nghi thức phun Champagne trên bục trao giải thành một biểu tượng toàn cầu.
Điều làm Champagne khác biệt với các loại sparkling wine khác chính là phương pháp sản xuất truyền thống, gọi là Méthode Champenoise (hay Méthode Traditionnelle). Đây là một quy trình phức tạp, đòi hỏi thời gian, công sức và sự kiên nhẫn.
Champagne được làm chủ yếu từ ba giống nho:
Chardonnay (nho trắng): mang lại sự thanh thoát, hương hoa, độ chua tươi mát.
Pinot Noir (nho đỏ): tạo cấu trúc, độ đậm đà, hương trái đỏ.
Pinot Meunier (nho đỏ): mềm mại, dễ uống, mang đến hương trái cây chín.
Việc thu hoạch được thực hiện hoàn toàn bằng tay để tránh làm dập nho.
Nho sau khi ép sẽ cho ra nước nho trong vắt, gọi là must. Chất lỏng này được đưa vào thùng gỗ sồi hoặc thùng thép không gỉ để lên men lần thứ nhất, biến đường thành rượu, tạo ra rượu vang tĩnh (không sủi bọt).
Đây là bước nghệ thuật quan trọng nhất. Nhà sản xuất sẽ kết hợp nhiều loại vang nền khác nhau (từ nhiều giống nho, nhiều niên vụ, nhiều vườn nho) để đạt được hương vị cân bằng và ổn định.
Rượu sau khi pha trộn được cho thêm liqueur de tirage (hỗn hợp rượu, đường và men) rồi đóng chai bằng nắp tạm thời. Trong chai, men lại biến đường thành rượu và tạo khí CO₂, khiến rượu sủi bọt. Đây chính là linh hồn của Champagne.
Các chai Champagne phải được ủ trong hầm ít nhất 15 tháng đối với non-vintage (không ghi niên vụ) và 3 năm đối với vintage (ghi niên vụ). Một số loại cao cấp còn được ủ 5–10 năm để phát triển hương vị phức tạp.
Sau thời gian ủ, xác men chết lắng xuống. Người ta đặt chai vào giá gỗ, xoay nhẹ mỗi ngày để cặn trượt xuống cổ chai – quá trình gọi là riddling. Khi cặn tập trung ở cổ chai, phần này sẽ được đông lạnh và loại bỏ (disgorgement).
Cuối cùng, người ta thêm một chút hỗn hợp rượu và đường (liqueur d’expédition) để điều chỉnh độ ngọt, tạo nên các phong cách khác nhau: Brut, Sec, Demi-Sec…
Champagne có nhiều loại, được phân chia dựa trên độ ngọt, giống nho và phương pháp sản xuất.
Brut Nature / Brut Zéro: không thêm đường, rất khô.
Extra Brut: cực kỳ khô.
Brut: phổ biến nhất, vị khô nhẹ.
Extra Dry: ngọt nhẹ hơn Brut.
Sec, Demi-Sec: ngọt rõ rệt, hợp với tráng miệng.
Doux: ngọt nhiều, rất hiếm.
Blanc de Blancs: làm hoàn toàn từ Chardonnay, hương hoa và khoáng chất.
Blanc de Noirs: làm từ Pinot Noir hoặc Pinot Meunier, đậm đà hơn.
Rosé Champagne: có màu hồng, thường pha trộn rượu vang đỏ vào vang nền trắng hoặc ngâm vỏ nho đỏ ngắn.
Non-Vintage (NV): pha trộn nhiều niên vụ, ổn định hương vị.
Vintage: từ một năm nho đặc biệt, hiếm và giá cao.
Prestige Cuvée: dòng cao cấp nhất của mỗi nhà sản xuất (VD: Dom Pérignon, Cristal).
Champagne đã gắn liền với những khoảnh khắc trọng đại: lễ cưới, kỷ niệm, khánh thành, thậm chí cả khoảnh khắc chiến thắng trong thể thao. Nghi thức phun Champagne tại Formula 1 hay các giải đua xe thể thao đã trở thành biểu tượng.
Mở Champagne cũng là một nghệ thuật. Ngoài cách mở nhẹ nhàng truyền thống, còn có Sabrage – kỹ thuật mở chai bằng gươm, thường thấy trong các bữa tiệc hoành tráng.
Flute: ly cao, hẹp, giữ bọt lâu, phổ biến nhất.
Coupe: ly thấp, miệng rộng, cổ điển nhưng bọt nhanh tan.
Tulip: ly dáng hoa tulip, giữ hương và bọt cân bằng, ngày càng được ưa chuộng.
Champagne được coi là loại rượu “đa năng” nhất trong kết hợp món ăn:
Với hải sản (hàu, tôm hùm, cá hồi).
Với thịt trắng (gà, vịt).
Với pho mát mềm (Brie, Camembert).
Với tráng miệng (kết hợp Champagne ngọt như Demi-Sec).
Champagne ngon nhất khi được phục vụ ở 8–10°C. Quá lạnh sẽ làm mất hương, quá ấm sẽ khiến bọt tan nhanh.
Ngày nay, Champagne đã có mặt trên khắp thế giới, từ New York đến Tokyo, từ Dubai đến Thượng Hải. Thị trường châu Á, đặc biệt là Trung Quốc và Nhật Bản, đang tăng trưởng mạnh, đưa Champagne thành biểu tượng mới của sự thành đạt.
Người tiêu dùng hiện đại quan tâm hơn đến sức khỏe và môi trường, dẫn đến sự nổi lên của Champagne hữu cơ (Organic) và Champagne canh tác sinh học (Biodynamic). Đây là xu hướng bền vững, thân thiện với thiên nhiên.
Champagne xuất hiện thường xuyên trong phim ảnh, âm nhạc và thời trang. Từ James Bond luôn gắn liền với Bollinger, đến các ca khúc rap Mỹ ca ngợi Cristal hay Armand de Brignac, Champagne đã trở thành biểu tượng của sự xa hoa.
Champagne: phương pháp truyền thống, phức tạp, giá cao.
Prosecco: phương pháp Charmat (lên men trong bồn lớn), tươi mát, giá rẻ hơn.
Cava dùng phương pháp tương tự Champagne, nhưng giá rẻ hơn, vị trái cây đậm.
Các quốc gia khác cũng sản xuất sparkling wine chất lượng cao, nhưng không được gọi là Champagne.
Chính Appellation Champagne đã tạo nên sự khác biệt, khẳng định Champagne không chỉ là đồ uống, mà còn là di sản văn hóa nước Pháp.
Trong thế giới hiện đại, Champagne tiếp tục giữ vững vị thế là thức uống của những khoảnh khắc đáng nhớ. Dù là một buổi tiệc sang trọng, một đêm lãng mạn, hay một chiến thắng thể thao, Champagne luôn hiện diện như một biểu tượng của sự hân hoan và tinh tế.
Với Champagne, mỗi lần nâng ly không chỉ là thưởng thức rượu, mà còn là thưởng thức niềm vui, sự sang trọng và giá trị vượt thời gian.